Nieuws

2 jaar Zuivere Lucht in Antwerpse scholen: een terugblik

De afgelopen 2 jaar gingen 5 Antwerpse scholen met de hele schoolgemeenschap enthousiast aan de slag voor Zuivere Lucht. Ze experimenteerden met verschillende maatregelen die de leerlingen kunnen beschermen tegen luchtverontreiniging. Het project Zuivere Lucht sloot op 28 september 2021 af met een online slotconferentie. We blikken terug op 2 jaar werken aan Zuivere Lucht.

(c) De Kleine Stad

Van 25 kandidaten naar 5 pilootscholen

In 2019 konden scholen zich kandidaat stellen om mee te werken aan het project. Uit de 25 scholen die graag actief wilden meewerken, koos een jury voor een mix van 5 kleuter, lagere en middelbare scholen, gelegen in gebieden waar de luchtkwaliteit niet goed is. Alle geïnteresseerde scholen bleven wel geïnformeerd via het lerend netwerk. De geselecteerde scholen gingen een open en experimenteel traject aan dat ze zelf sterk mee konden vormgeven. De stad zorgde voor de begeleiding, het materiaal en de expertise zodat het Xaveriuscollege, het Koninklijk Lyceum Antwerpen, Het Pieterke, De Kleine Stad en De Wereldreiziger & Stedelijk Lyceum Quellin goed ondersteund aan het avontuur konden beginnen.

Luchtkwaliteit: een complexe zaak

En die omkadering was nodig, want luchtkwaliteit is een complexe zaak. De kwaliteit van de lucht op school wordt namelijk door vele factoren bepaald. Zo hebben de manier van ventileren en de inplanting van de schoolgebouwen een effect op de mate waarin de vervuilde buitenlucht kan binnendringen. Maar ook de aanwezigheid van vervuilende stoffen zoals verf of poetsmiddelen in het gebouw zelf spelen een rol. Door te werken aan bewustwording en gedragsverandering kan gewerkt worden aan gezondere lucht. Al deze elementen samen bepalen de mate van blootstelling en de mogelijke gezondheidseffecten op de leerlingen.

Dit schema geeft een overzicht van de verschillende factoren die de luchtkwaliteit op school bepalen. In het midden (oranje bollen) vind je de belangrijkste factoren die elkaar onderling versterken: kwaliteit buitenlucht, luchtverversing, kwaliteit binnenlucht, mate van welzijn en gezondheid, bewustwording en gedragsverandering mobiliteit. Het schema geeft aan hoe complex het thema luchtkwaliteit is.

Het was daarom belangrijk om bij de start van het project inzicht te verkrijgen in die verschillende factoren per school. Het opzet was namelijk om op al deze factoren te werken in de proefprojecten.  Om dit goed in beeld te brengen maakten alle pilootscholen in 2019 een luchtkwaliteitsscan die gold als ‘nulmeting’ vóór de start van de experimenten. Op het einde van het project werd dezelfde oefening herhaald en vergeleken met de beginsituatie. Tussendoor sloegen de scholen aan het experimenteren en werd de noodzaak van gezonde lucht eens te meer duidelijk door de coronacrisis.

47 acties voor Zuivere Lucht

In totaal deden de scholen maar liefst 47 uiteenlopende acties. Zo richtte het Koninklijk Lyceum Antwerpen onder andere een buitenklas in op de speelplaats. Kleuter- en basisschool De Wereldreiziger ruilde de busuitstappen in voor duurzame verplaatsingen met de step. Basisschool De Kleine Stad bracht de gezondste fietsroute van en naar school in beeld en in basis- en kleuterschool Het Pieterke werkten de leerlingen vooral rond bewustwording over de impact van het verkeer op de luchtkwaliteit. Het Xaveriuscollege tenslotte deed onder andere een concentratieproef bij leerlingen en vatte al hun bevindingen samen in een wervende projectfilm.

Ruim 40 van de 47 acties zetten in op een bredere bewustmaking rond het belang van luchtkwaliteit en wat je zelf kan doen om die te verbeteren. Leerlingen zelf hebben natuurlijk slechts een beperkte impact; daarom betrokken de scholen ook de bredere schoolomgeving en de ouders bij hun experimenten.

In de projectfilm Zuivere Lucht tonen de scholen enkele van hun meest opgemerkte acties.

Voorzichtige conclusies

Maar hoe kun je de impact van al die acties nu inschatten? Om die vraag te beantwoorden kregen de scholen een eindbevraging met dezelfde vragen als bij de start van het project. Dit resulteerde in een tweede luchtkwaliteitsscan. Door de  begin- en eindscan naast elkaar te leggen, kregen we een zicht op hoe de scholen het effect inschatten van hun acties. Hieruit bleek dat alle bevraagde parameters beter scoorden. We kunnen dus spreken van geslaagde experimenten en een toegenomen bewustwording bij alle betrokkenen, al blijven sommige factoren vrij laag scoren zoals de kwaliteit van de buitenlucht.

Op de tekening staan alle factoren in een cirkel vermeld. De scores van begin- en eindscan zijn per factor met een gekleurde bol aangeduid. De binnenste scores op de tekening geven de beginsituatie aan. De scholen scoorden zichzelf vrij laag op de verschillende factoren, behalve op ‘bewustzijn’ en ‘duurzame verplaatsingen’. Na de acties scoorden ze duidelijk beter op dezelfde factoren. Die resultaten zijn zichtbaar in de buitenste scores op de tekening. De getallen in het schema geven per factor het aantal acties van de pilootscholen aan.

Nieuwe website bundelt alle acties

Het project Zuivere Lucht was een lang en intensief traject voor onze 5 pilootscholen. Ondanks de uitdagingen die de coronacrisis voor het onderwijs met zich meebracht, hebben leerkrachten, directies, leerlingen, ouders en buurtbewoners elk hun steentje bijgedragen om alle acties tot een goed einde te brengen. Zonder hun inzet zou het project nooit gelukt zijn.

Alle acties die de scholen opgezet hebben, resulteerden in maatregelenfiches die opgenomen werden in de nieuwe website Samenvoorzuiverelucht.eu. Hier vind je naast adviezen en tips voor schonere lucht ook hun inspirerende verhalen terug. Zin om zelf aan de slag te gaan voor schonere lucht? Ontdek de nieuwe website!